Aditya.Tanawade@timesgroup.com
Tweet : @AdityaMT
पुणे : राज्यातील कानाकोपऱ्यात साहित्याचा प्रसार करण्यासाठी दर वर्षी अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचा घाट घातला जातो. मात्र, या संमेलनाचे आयोजन करणाऱ्या संस्था साहित्याचा सातत्याने प्रसार करतात का, असा प्रश्न आता उपस्थित झाला आहे. त्यामुळे, साहित्य व्यवहाराशी संबंधित संस्थांनीच संमेलनाचे आयोजन करावे, अशी चर्चा साहित्य वर्तुळात रंगली आहे. मात्र, साहित्य महामंडळाचे विद्यमान अध्यक्ष डॉ. श्रीपाद भालचंद्र जोशी यांनी आयोजक संस्थांबाबतीत काहीशी वेगळी भूमिका घेतल्याने वाद निर्माण होण्याची चिन्हे आहेत.
गेल्या काही वर्षांपासून साहित्य क्षेत्राशी फारसा संबंध नसलेल्या संस्थांकडेच संमेलनाचे आयोजन दिले जात असल्याचे चित्र आहे. त्यामुळे, साहित्य महामंडळाने संमेलन आयोजनाच्या संकेतांना कात्री लावली असल्याच्या चर्चेनेही जोर धरला आहे. या पार्श्वभूमीवर ‘मटा’ने साहित्य संस्थांच्या प्रमुखांची मते जाणून घेतली. ‘गेल्या अनेक वर्षांपासून साहित्य संस्थांना संमेलनाचे आयोजन देण्याचा संकेत मोडून कोणत्याही संस्थेकडे संमेलनाच्या आयोजनाची जबाबदारी दिली जात आहे. बऱ्याचदा या संस्था मराठी भाषा विभागाच्या नावाखाली संमेलनाचे आयोजन मिळवतात. संमेलन पार पडल्यानंतरही साहित्य प्रसारासाठी त्या फारसे काम करत नाहीत. साहित्य संमेलन ज्या भागात होते. त्या भागातील साहित्यविषयक संस्था वाढावी, असा हेतू असतो. तो साध्य होताना दिसत नाही. यासाठी साहित्याशी निगडीत संस्थांनाच साहित्य संमेलनाचे आयोजन करण्याची जबाबदारी द्यायला हवी,’ असे महाराष्ट्र साहित्य परिषदेचे कार्याध्यक्ष प्रा. मिलिंद जोशी यांनी सांगितले.
मुंबई मराठी साहित्य संघाच्या कार्याध्यक्षा आणि साहित्य महामंडळाच्या माजी अध्यक्षा उषा तांबे म्हणाल्या की साहित्य विषयक संस्थांना संमेलनाचे आयोजन दिले जावे, ही बाब खरी आहे. अशा संस्थांनी दर वर्षी संमेलनाच्या आयोजनासाठी पुढाकार घ्यायला हवा. यामुळे, इतर संस्थांकडे आयोजन देण्याची वेळ येणार नाही. ग्रंथालय, शिक्षण, वाचन, साहित्य यांच्याशी निगडीत संस्थांचाच सहभाग साहित्य संमेलनाच्या आयोजनात असायला हवा.
मराठवाडा साहित्य परिषदेचे अध्यक्ष कौतिकराव ठाले-पाटील यांनीही संमेलनाच्या आयोजनात साहित्यविषयक संस्था सहभागी असाव्यात, अशी अपेक्षा व्यक्त केली. ‘साहित्य व्यवहारातील संस्था ही साहित्याशी बांधलेली असते. त्यामुळे, संमेलनानंतरही ते साहित्यविषयक कार्य करीत राहतात. इतर संस्था तसे करतातच असे नाही. त्यामुळे, महामंडळाने स्थळाची आणि आयोजक संस्थांची निवड करताना काळजी घेणे आवश्यक आहे. साहित्यात भरीव योगदान देणाऱ्या संस्थेलाच प्राधान्य देणे अधिक गरजेचे आहे,’ याकडे ठाले-पाटील यांनी लक्ष वेधले.
साहित्य महामंडळाचे विद्यमान अध्यक्ष डॉ. श्रीपाद भालचंद्र जोशी यांनी मात्र, संमेलनाच्या आयोजनाबाबतीत वेगळी भूमिका घेतली आहे. साहित्याचा प्रसार केवळ साहित्य संस्थांनीच करावा, असे काही नाही कोणतीही संस्था साहित्य संमेलनाचे आयोजन करू शकते, असे जोशी यांनी म्हटले आहे. या पार्श्वभूमीवर आता संमेलनाचे स्थळ आणि आयोजक संस्था याबाबतीत नेमका काय निर्णय होणार, हे पाहणे उत्सुकतेचे ठरणार आहे.
भाषा साहित्य संस्कृतीचा प्रसार केवळ त्यासंदर्भात काम करणाऱ्या संस्थांनीच करावा, असे काही नाही. कोणीही भाषेच्या प्रसारासाठी पुढाकार घेऊ शकतो. महामंडळ अशा कोणत्याही प्रकारची आचारसंहिता संस्थांवर लादत नाही. ज्या संस्थांमध्ये साहित्य संमेलन पेलण्याचे सामर्थ्य असते त्याच दर वर्षी पुढे येतात. या संस्थांचा इतर कोणताही हेतू साध्य होऊ नये, यासाठी स्थळ निश्चितीसमिती कार्यरत असते.
डॉ. श्रीपाद भालचंद्र जोशी, अखिल भारतीय मराठी साहित्य महामंडळाचे अध्यक्ष
गेल्या अनेक वर्षांपासून साहित्य संस्थांना संमेलनाचे आयोजन देण्याचा संकेत मोडून कोणत्याही संस्थेकडे संमेलनाच्या आयोजनाची जबाबदारी दिली जात आहे. बऱ्याचदा या संस्था मराठी भाषा विभागाच्या नावाखाली संमेलनाचे आयोजन मिळवतात. संमेलन पार पडल्यानंतरही साहित्य प्रसारासाठी त्या फारसे काम करत नाहीत. साहित्य संमेलन ज्या भागात होते. त्या भागातील साहित्यविषयक संस्था वाढावी, असा हेतू असतो. तो साध्य होताना दिसत नाही.
प्रा. मिलिंद जोशी, कार्याध्यक्ष, महाराष्ट्र साहित्य परिषद
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
