केंद्राच्या 'स्वदेश दर्शन'अंतर्गत झाला समावेश; सुविधांसाठी ८३ कोटी मिळणार
Chaitrali.Chandorkar@timesgroup.com
........
Tweet : @chaitralicMT
पुणे : निसर्गरम्य, स्वच्छ आणि पारदर्शक समुद्र किनाऱ्यांमुळे अल्पावधीतच लाखो पर्यटकांची कौतुकाची पावती मिळविलेल्या सिंधुदुर्गला प्राथमिक सुविधा आणि पर्यटकांच्या सुरक्षेच्या दृष्टीने सक्षम करण्याचा निर्णय पर्यटन मंडळाने घेतला आहे. परदेशी पर्यटकांच्या नकाशावर सध्या गोव्याला पर्याय म्हणून सिंधुदुर्गचा समावेश झाल्याने केंद्र सरकारने 'स्वदेश दर्शन' उपक्रमांतर्गत या किनाऱ्यांचा कायापालट करण्याचा निर्णय घेतला आहे.
काही वर्षांपूर्वी सिंधुदुर्गतील समुद्र किनाऱ्यांबद्दल पर्यटक अनभिज्ज्ञ होते. गोव्यातील गर्दीला पर्याय शोधणाऱ्या परदेशी पर्यटकांना सिंधुदुर्गतील निसर्गसौंदर्य भावले आणि तेथील पर्यटनाला चालना मिळाली. गेल्या वर्षी सिंधुदुर्गातील तारकर्ली, देवबाग, निवती, वेंगुर्ले या किनाऱ्यांवर चार लाख पर्यटकांनी हजेरी लावली. तरीही, पर्यटकांचे आदरातिथ्य, त्यांना प्राथमिक सुविधा आणि सुरक्षितता देण्यामध्ये आजही सिंधुदुर्ग पिछाडीवर आहे. किनाऱ्यांवर स्वच्छतागृहे, पर्यटकांना कपडे बदलण्यासाठी खोल्या, कचरापेट्या, किनाऱ्यांवर जाण्यासाठी चांगल्या पायवाटा, विजेचे खांब नाहीत. या नकारात्मकतेमुळे पर्यटकांचा हिरमोड होऊ नये, यासाठी महाराष्ट्र पर्यटन विकास मंडळाने (एमटीडीसी) केंद्राला सिंधुदुर्ग पर्यटन विकासाचा प्रस्ताव पाठवला होता. पर्यटनाला चालना देण्यासाठी केंद्रीय पर्यटन विकास मंडळाने 'स्वदेश दर्शन' ही योजना जाहीर केली आहे. योजनेसाटी २,०४८ कोटी रुपयांची तरतूद केली असून, त्यात सिंधुदुर्ग जिल्ह्याचा समावेश झाला आहे.
केंद्राने सिंधुदुर्गतील सागरी किनाऱ्यांवरील सुविधांसाठी ८२.७६ कोटी रुपयांचा निधी जाहीर केला असून, त्यातील १२.७९ कोटी रुपयांचा निधी 'एमटीडीसी'कडे सुपूर्द केला आहे. या निधीतून किनाऱ्यालगत जांभा दगडाच्या वापरातून स्वच्छतागृहे, निवांत बसण्यासाठी पॅगोडा आणि कचरा विल्हेवाट व्यवस्था उभारण्यात येणार आहे. तसेच पर्यावरणपूरक पद्धतीने बांबूच्या वापरातून कपडे बदलण्याच्या छोट्या खोल्याही बांधणार आहोत, अशी माहिती 'एमटीडीसी'च्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी दिली.
सिंधुदुर्गचा किनारा निसर्गरम्य आणि स्वच्छ आहे. गेल्या काही वर्षात किनाऱ्यालगत रिसॉर्टचे प्रमाण वाढले आहे. मात्र, किनाऱ्यांवर सुविधांची वानवा आहे. स्वच्छतागृहे, कपडे बदलण्यासाठी खोल्या, बाकडी, कचरा टाकण्यासाठी पेट्या, पायवाटा, दिवे अशा सुविधा सध्या नाहीत. आपत्कालीन व्यवस्था म्हणून प्राथमिक आरोग्य केंद्रही नाही. एकीकडे सागरी किनाऱ्यांबरोबरच अद्ययावत स्कूबा डायव्हिंग प्रशिक्षण केंद्रामुळे सिंधुदुर्गतील पर्यटन वाढत असताना प्राथमिक सुविधांपासून पर्यटक वंचित राहत आहेत. या निधीतून मंडळाने मूलभूत सुविधांवर भर दिला पाहिजे, असे हॉटेल व्यावसायिक राकेश कुंटे यांनी सांगितले.
.............
कचरा विल्हेवाट गंभीर
प्रत्येक पर्यटक येताना किमान अर्धा किलो प्लास्टिक बरोबर घेऊन येतो आणि जाताना ते किनाऱ्यावर अथवा हॉटेलमध्ये सोडून जातो. दरवर्षी लाखो पर्यटकांकडून जमा होणाऱ्या या प्लास्टिकचे करायचे काय, हा यक्षप्रश्न निर्माण होतो. गावात कचरा विल्हेवाटीची सक्षम यंत्रणा नसल्याने हा कचरा सर्रास समुद्र किनाऱ्यांवर फेकला जातो. किनाऱ्यालगतचे हॉटेल व्यावसायिक जेसीबी बोलावून दरवर्षी हंगामापूर्वी कचरा गोळा करून परिसर स्वच्छ करतात. सरकारने कचरा विल्हेवाटीबद्दल ठोस पावले उचलावीत, अशी स्थानिक हॉटेल व्यावसायिकांची मागणी आहे.
..
या कचऱ्याचे करायचे काय...?
पुणे : जागतिक वारसास्थळाचा दर्जा लाभलेला सह्याद्री आणि आंतरराष्ट्रीय पर्यटकांना खुणावणारे कोकणातले नितांतसुंदर समुद्रकिनारे यांना आता प्लास्टिकच्या कचऱ्याचा विळखा पडला आहे. दिवसेंदिवस गंभीर होणाऱ्या या प्रश्नाकडे राज्य सरकार केव्हा लक्ष देणार हा मुख्य मुद्दा आहे. कचऱ्याच्या विल्हेवाटीवरून प्रगत शहरांमध्ये होणारी भांडणे पर्यटनाच्या निमित्ताने आता सह्याद्रीतील पर्यावरणाच्या दृष्टीने संवेदनशील डोंगररांगा आणि सागरी किनाऱ्यांपर्यंत पोहोचली आहेत.
प्लास्टिकच्या अनेक वस्तू घेऊन जाणाऱ्या पर्यटकांमुळे दरवर्षी शेकडो टन कचरा या निसर्गरम्य ठिकाणी जमा होतो आहे. या कचऱ्याची विल्हेवाट लावायची तरी कशी हा प्रश्न लहान मोठ्या गावांतील नागरिकांना पडला आहे. अकार्यक्षम स्थानिक प्रशासनामुळे सागरी किनारे आणि डोंगरदऱ्यांमध्ये पर्यावरणास घातक असलेल्या कचऱ्याचे साम्राज्य वाढते आहे. पर्यटनाला प्रोत्साहन देण्यासाठी अत्याधुनिक सुविधा उपलब्ध केल्याने रत्नागिरी, सिंधुदुर्गतील समुद्र किनाऱ्यालगतच्या लहान मोठ्या लोकांना गेल्या काही वर्षात रोजगार मिळाला आहे. शहरी मंडळीच्या आदरातिथ्यासाठी गावकऱ्यांनी स्थानिक परिसंस्थेला धोक्यात आणले आहे.
शहरी लोक पाण्याच्या बाटल्या, खाद्य पदार्थांच्या पिशव्या, रॅपर्ससह इतर अनेक प्लास्टिकच्या वस्तू घेऊन येतात. घरी परताना हा कचरा किनाऱ्यावर, अथवा सार्वजनिक कचरा पेटीत, हॉटेलच्या कचरा पेट्यांमध्ये फेकतात. काही वर्षांपूर्वीपर्यंत कचऱ्याचे प्रमाण नियंत्रणात असल्याने गावकरी समुद्र किनाऱ्यावर किंवा घराच्या मागे असलेल्या मोकळ्या जागेत हा कचरा जाळून टाकत होते. सध्याघराघरात आणि हॉटेलमधील प्रत्येक खोलीत जमा होणाऱ्या कचऱ्याचे प्रमाण शेकडो टन झाल्याने त्याचे पुढे करायचे काय हा प्रश्न गावकऱ्यांना भेडसावतो आहे. अनेक गावकरी हा कचरा समुद्र किनाऱ्यावर फेकून देत आहेत. तर काही ठिकाणी जवळपासच्या गावांमध्ये हा कचरा फेकला जातो आहे. कचऱ्याच्या विल्हेवाटीचे ठोस पर्याय वेळीच उपलब्ध न झाल्यास शहराप्रमाणे कोकणातील किनाऱ्यांवर कचरा डेपो बघायला मिळणार आहेत. हीच गोष्ट सह्याद्रीतल्या गडकोटांनाही लागू झाली आहे. चार दिवसांत एक ट्रक प्लास्टिकचा कचरा, या वेगाने हा कचरा गडांवर साठतो आहे. दर चार दिवसांनी स्वच्छता मोहीम घेऊनही तितकाच कचरा जमा होत असल्याची माहिती गडांवर नियमित स्वच्छता मोहिमा राबविणाऱ्या गणेश घनवट यांनी दिली.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
