Suneet.Bhave@timesgroup.com
पुणे : एखाद्या चौकामध्ये शिवाजी महाराजांच्या जीवनातील प्रसंगावर आधारित चलचित्र..., तर पुढच्याच चौकात सावित्रीबाई फुलेंवर आधारित महिला शिक्षणाविषयी प्रबोधन करणारा देखावा..., कुठे संत-महंतांचे जीवनकार्य, तर कुठे रामायण-महाभारतामधील पौराणिक कथा..., काही मंडपात मंगळयानाच्या मोहिमेचे सादरीकरण, तर कुठे अंधश्रद्धा निर्मूलनावर जिवंत देखावा...
अशा पौराणिक, ऐतिहासिक, समाजप्रबोधनपर विषयांसह कुठेतरी निव्वळ मनोरंजनात्मक विद्युत रोषणाई आणि संगीत कारंजेही... या वैविध्यामुळेच शतकोत्तर रौप्यमहोत्सवाकडे वाटचाल करणाऱ्या पुण्यनगरीच्या गणेश उत्सवाकडे अजूनही राज्य, देश; एवढेच नव्हे तर जगभरातूनही अनेक पावले आपसूकच वळतात. तुम्ही पुण्याजवळच्या दौंड, बारामती किंवा जुन्नर तालुक्यातील रहिवासी असा किंवा मुंबई, नागपूर, कोल्हापूर आणि अगदी बडोदा-बेंगळुरू-दिल्लीपासून ते लंडन-पॅरिस आणि न्यूयॉर्कपर्यंत... पुण्याच्या गणेशोत्सवात सहभागी होण्याची, उत्सवातील भारलेल्या वातावरणात जनप्रवाहासह हिंडण्याची हौस अनेकांना असते. जगाच्या पाठीवर कधी ना कधी, केव्हा तरी एखाद्या परदेशी नागरिकानेही उत्सवामध्ये तल्लीन होत, कपाळावर 'गणपती बाप्पा मोरया'ची पट्टी बांधलेली असतेच.
लोकमान्य टिळकांनी सुरू केलेल्या गणेशोत्सवात कालानुरूप अनेक बदल झाले. स्वातंत्र्यानंतर, आर्थिक उदारीकरण आणि जागतिकीकरणाच्या काळात आणि त्यानंतर २१व्या शतकाच्या पूर्वार्धातील १५ वर्षे सरतानाही, उत्सवात बदल होतच आहेत. कदाचित, यापुढेही होतील. तरीही, पुण्यातील मानाच्या गणपती मंडळांपासून ते अगदी एखाद्या छोट्या गल्ली-बोळातील गणेश मंडळांपर्यंत प्रत्येकाचा हा उत्सव अधिकाधिक नागरिकांपर्यंत पोहोचवण्यात निश्चितच खारीचा वाटा आहे. श्रीमंत दगडूशेठ हलवाई गणपती मंडळासारख्या मंडळाला पुढील वर्षीच्या सजावटीचे वेध पाच-सहा महिने आधीपासूनच लागतात. लाखो दिव्यांच्या विद्युत रोषणाईने नटलेल्या त्यांच्यासारख्या भव्य-दिव्य सजावटीसह शास्त्रीय-वैज्ञानिक प्रकल्पांची सविस्तर आणि नेटकी माहिती विविध स्लाइड आणि प्रतिकृतींच्या माध्यमातून पोहोचवणाऱ्या मेहुणपुरा, नातूवाडा यासारख्या मंडळांपर्यंत, प्रत्येकालाच उत्सवातील देखावे-सजावटीच्या संकल्पना प्रत्यक्षात उतरवण्यासाठी बराच काळ झटावे लागते.
स्वातंत्र्यपूर्व काळातील मेळे-सभा यापासून ते सध्याच्या हलते, जिवंत देखाव्यांपर्यंतच्या काळात, पुण्यातील प्रत्येक मंडळाने लोकजागृतीचा वसा कायम जपण्याचा प्रयत्न केला आहे. हलत्या देखाव्यांच्या माध्यमातून आबालवृद्धांना खिळवून ठेवण्याचे काम शहरातील अनेक मंडळे अनेक वर्षांपासून नेमाने करत आहेत. हत्ती गणपती मंडळ, हिराबाग मंडळ, खडकमाळ आळी, राजर्षी शाहू चौक तरुण मंडळ, अकरा मारुती कोपरा, निंबाळकर तालीम यांच्यासह इतरही अनेक मंडळांचा हलते देखावे भव्य स्वरूपात सादर करण्यात हातखंडा आहे. काही मंडळे विविध संत-महंतांच्या भव्य प्रतिकृती सादर करत असून, जिवंत देखाव्यांचा ट्रेंडही अलीकडे वाढताना दिसून येतो.
..
भाविकांना आपुलकीचे निमंत्रण
विविध देखावे आणि सजावटी यांच्याप्रमाणेच काही मंडळे आकर्षक विद्युत रोषणाईच्या माध्यमातून गणेशभक्तांना ठेका धरायला लावतात. गेल्या वर्षभरातील हिट गाण्यांसह नेहमीची गणपती उत्सवामध्ये ऐकायला मिळणाऱ्या गाण्यांचा आव्वाज रात्री दहापर्यंत (पाच दिवस रात्री बारापर्यंत) घुमत राहतो. पुण्यामध्ये पूर्वी रात्री दहा ते पहाटे पाचपर्यंत उत्सवातील देखावे पाहण्यासाठी रात्र जागवली जायची. स्पीकरवरील निर्बंधामुळे आता हे प्रमाण कमी झाले आहे; पण अजूनही उत्सवातील पुण्यातल्या रस्त्यांना जाग असते. 'श्री शिवछत्रपतींच्या पदस्पर्शाने पावन झालेल्या या पुण्यनगरीत सर्व गणेशभक्तांचे सहर्ष स्वागत' ही साद येणाऱ्या प्रत्येक भाविकाला आपुलकीने निमंत्रिण देत असते, या लोकोत्सवात सहभागी होण्याचे...!
...............
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
