'उद्योगी' संशोधकांमुळे आंबोली धोक्यात
म. टा. प्रतिनिधी, पुणे
निसर्ग सहली आणि संशोधनासाठी येणाऱ्या काही उद्योगी संशोधकांमुळे आंबोलीतील दुर्मीळ जैववैविध्य धोक्यात आले आहे. गावकऱ्यांना अंधारात ठेवून आणि वन विभागाच्या दुर्लक्षाचा गैरफायदा घेत ही मंडळी जंगलातून दुर्मीळ बेडूक, लहान कीटक, कोळी, सरडे, आणि वनस्पती तथाकथित संशोधनासाठी शहरात घेऊन जात आहेत. एवढेच नव्हे, तर काही उपद्रवी फोटोग्राफर चांगले फोटो मिळविण्यासाठी या वन्यप्राण्यांचा खेळ करीत आहेत.
पश्चिम घाटातील जैववैविध्याने समृद्ध आणि संवेदनशील ठिकाण म्हणून प्रसिद्ध असलेले आंबोलीचे वनक्षेत्र संशोधकांसाठी नैसर्गिक प्रयोगशाळा म्हणून ओळखले जाते. निसर्गशास्त्राचा अभ्यास करणारा प्रत्येक अभ्यासक आंबोलीत अभ्याससाठी येतोच. याशिवाय नेचरवॉक आणि निसर्ग पर्यटनासाठीदेखील वर्षभर निसर्गप्रेमींच्या वाऱ्या सुरू असतात. मात्र, अलीकडे अभ्यासक आणि हौशी निसर्गप्रेमींसाठी आंबोलीचे जंगल म्हणजे जैवविविधता उपसण्याचे हक्काचे ठिकाण बनले आहे. गावकऱ्यांना अंधारात ठेवून, तर कधी त्यांना संशोधन करीत असल्याचे भासवून उपद्रवी अभ्यासक जंगलातील जैवविविधतेची लूट करीत आहेत. धक्कादायक बाब म्हणजे यामध्ये पुणे मुंबईतील जैवविविधतेचा अभ्यास करणाऱ्या नामांकित संस्थेचे संशोधक, फोटोग्राफर आणि नेचर टूर कंपन्यांचा सहभाग आहे.
संशोधनासाठी आलो आहोत, असे भासवून ही मंडळी तेथील बेडूक, साप, कोळी, लहान प्राणी, वनस्पती आणि फुले तोडून शहरातील प्रयोगशाळेत घेऊन जातात. संशोधन नक्की कोणत्या विषयावर आहे, हा अभ्यास कोणासाठी सुरू आहे, त्यातून निघालेले निष्कर्ष... या संदर्भातील कोणतीही माहिती ते गावकऱ्यांना सांगत नाहीत. वन विभागाची परवानगी घेतली का, जैवविविधता मंडळाचे ना हरकत प्रमाणपत्र घेतले आहे का, अशी विचारणा गावकऱ्यांनी केल्यास अभ्यासक त्यांना उडवाउडवीची उत्तरे देतात. धक्कादायक बाब म्हणजे स्थानिक वन कर्मचारीदेखील अभ्यासक जंगलात काय करतात, याकडे लक्ष देत नाहीत. परिणामी संशोधकांवर कोणाचेही नियंत्रण राहिलेले नाही. छायाचित्रकारांच्या बाबतीतही हीच परिस्थिती असून चांगले फोटो मिळविण्यासाठी ते छोट्या वन्यजीवांबरोबर वाट्टेल त्या पद्धतीने खेळत असल्याची गावकऱ्यांची तक्रार आहे.
'अनेकदा अभ्यासकांकडे संशोधनाची परवानगी असते; पण प्रत्यक्षात नियोजित कामाऐवजी ते दुसऱ्याच घटकांवर प्रयोग करीत असल्याचे दिसते. काम झाले की ते पुन्हा गावकऱ्यांशी संपर्कदेखील साधत नाहीत, त्यामुळे संशोधन अहवालामध्ये नेमके काय लिहिले जाते हेच कळत नाही,' असे भिसे यांनी सांगितले.
'संशोधकांनी स्थानिक जैवविविधता व्यवस्थापन समितीच्या पदाधिकाऱ्यांना आणि वन विभागाच्या अधिकाऱ्यांना संशोधनासंदर्भातील सविस्तर माहिती दिली पाहिजे. काम पूर्ण झाल्यावर गावातील समितीलाही अहवालाची प्रत देणे आवश्यक आहे,' असे मलबार नेचर कॉन्झर्व्हेशन क्लबच्या साइली पलांडे दातार यांनी सांगितले.
................................
संशोधक कोळी घेऊन पसार
'काही महिन्यांपूर्वीच एक तथाकथित संशोधक टॅरॅटुला नावाचे कोळी घेऊन पसार झाला. या संशोधकाने गावकऱ्यांना विश्वासात घेऊन हे कोळी कोठे आढळतात, याची माहिती घेतली आणि स्थानिकांच्या नकळत त्याने कोळी गोळा केले. तो कशासाठी आला होता, कोणत्या विषयावर संशोधन करीत होता, याची माहिती त्याने आम्हाला दिली नाही. गेल्या काही वर्षात संशोधनासाठी येणाऱ्यांची संख्या वाढली असून उपद्रवी लोकांमुळे पश्चिम घाटातील जैवविविधतेचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होते आहे,' असे आंबोलीतील जैवविविधता व्यवस्थापन समितीचे अध्यक्ष महादेव भिसे यांनी सांगितले.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
