म.टा. प्रतिनिधी, पुणे
घराण्यांमुळे नृत्य, संगीताची हानी झाली आहे. घराण्यांमधील वाद अद्याप सुरू असून युवा कलाकारांना या वादाशी काहीही देणेघेणे नाही. सर्व घराण्यांतील चांगली कला आत्मसात करून कलेचा संगम घडवणे आणि ती जोपासणे हाच नव्या पिढीचा उद्देश आहे,' असे रोखठोक मत युवा कथक नर्तक विशाल कृष्ण याने व्यक्त केले.
बनारस घराण्याचे संस्थापक पं. सुखदेव महाराज यांच्या कुटुंबातील कथक नृत्याचे प्रतिनिधित्व करणारी विशाल कृष्णची अकरावी पिढी आहे. ज्येष्ठ नृत्यगुरू सितारादेवी यांचा नातू आणि पं. गोपीकृष्ण यांचे धाकटे बंधू असलेल्या विशालने वयाच्या तिसऱ्या वर्षापासून सितारादेवी यांच्याकडे नृत्याचे धडे गिरविले. थाळी नृत्याबरोबरच एका पायावर नृत्य करण्याचे कौशल्य विकसित करून जगभर अनेक महोत्सव आणि कार्यक्रमांमध्ये त्याने हजेरी लावली आहे. पुण्यात एका कार्यक्रमात बहारदार सादरीकरणानंतर विशालने पत्रकारांशी संवाद साधत कथक नृत्यामध्ये झालेले बदल, संगीतामधील घराणी, कथकचे सौंदर्य या विषयांवर प्रकाश टाकला.
'एक काळ असा होता की कथक नृत्याला खालच्या स्तरावरचे मानले जात होते; ते केवळ मनोरंजनाचे साधन होते. कोठ्यांवरचे नृत्य अशीच त्याची प्रतिमा होती. त्याकाळी महिलांनी नृत्य करणे देखील निषिद्ध मानले जात होते. मात्र, आपले पणजोबा पं. सुखदेव महाराज यांनी लोकांचा विरोध पत्करून आपल्या मुलींना या क्षेत्रात आणले. आमच्या कुटुंबाला समाजाने बहिष्कृत केले. तरीही पणजोबा डगमगले नाहीत. त्यांच्यामुळेच तारादेवी, सितारादेवी या क्षेत्रात येऊ शकल्या,' असे विशालने स्पष्ट केले.
नृत्य शिकता येते; भाव नाहीत
आज गल्लीबोळांमध्ये नृत्याचे क्लासेस घेतले जात आहेत, मात्र त्यात गुणवत्ता नाही. आपण काय शिकत आहोत, हे स्वत: तपासायला हवे. शिक्षकही विद्यार्थ्यांना क्लासव्यतिरिक्त अन्य व्यक्तीकडून शिक्षण घेण्यास मज्जाव करतात. त्यामुळे नृत्य शिकता येते पण, भाव शिकता येत नाहीत अशी मार्मिक टिप्पणी विशाल कृष्ण याने केली.
कथकमध्ये बनारस, लखनौ आणि जयपूर या तिन्ही घराण्यांचे योगदान आहे. लखनौ भक्तीरसासाठी तर, जयपूर हे वीररसासाठी ओळ्खले जाते. या दोन्ही घराण्यांचे मिश्रण बनारस घराण्यामध्ये सापडते. ही तिन्ही घराणी माझ्यासाठी ब्रम्हा, विष्णू आणि महेश यांसारखी आहेत.
विशाल कृष्ण, युवा कथक नर्तक
