>>बंडू येवले, लोणावळा
देवींच्या जागृत स्थानास शक्तिपीठे म्हटले जाते. महाराष्ट्रात साडेतीन शक्तिपीठे मानली जातात. त्यापैकी पार्वती, यमाई, रेणुकामातेचा अवतार म्हणजे एकवीरा देवी होय. वेहरगाव-कार्ला गडावरील आई एकवीरा देवी ही आदिशक्ती असून, एक जागृत देवस्थान म्हणून या देवस्थानाची ख्याती आहे.
मटा नवरंग: येथे क्लिक करा, फोटो अपलोड करा आणि बक्षिसंही जिंका! इसवी सनाच्या पहिल्या शतकातील शिल्पकला आणि लेणीकलेचा उत्तम नमुना म्हणजे लोणावळ्याजवळील कार्ला लेणी. या लेण्यांमध्ये ऐश्वर्य आहे; मात्र त्यात डामडौल नसून अभिजात कला आहे. पर्यटन व वर्षाविहारासाठी नावलौकिक असलेल्या लोणावळ्यापासून १२ किलोमीटर अंतरावर कार्ला गडावर एकवीरा देवीचे स्थान आहे. पुणे-मुंबई या महानगरांच्या मध्यभागी वसलेली कार्ला लेणी आणि एकवीरा मातेचे मंदिर म्हणजे विपुल निसर्गसंपदा, प्राचीन लेणी, गड-किल्ले, भरपूर जलसाठा अशा विविधतेने नटलेल्या मावळ तालुक्याच्या वैभवात भर टाकणारे आहे.
मुंबईहून पुण्याला रेल्वेने जाताना मळवली स्थानकावर उतरल्यावर डाव्या हाताला, तर पुण्याहून मुंबईला जाताना उजव्या हाताला सहा किलोमीटर अंतरावर वेहरगाव-कार्ला गडावर कार्ला लेणी परिसरात श्री एकवीरा मातेचे मंदिर आहे. प्राचीन लेण्यांमध्ये या लेण्यांचा क्रमांक अग्रस्थानी असल्याचे सांगतात. ही बौद्धकालीन लेणी आहेत. या लेणी व मंदिराच्या निर्मितीबाबत अद्याप कोणतीही ठोस माहिती उपलब्ध नाही. १८६६मध्ये या मंदिराचा जीर्णोद्वार करण्यात आल्याचे समजते.
या परिसरात देवीला वेहरगावची यमाई, अंबामाता किंवा परशुराममाता रेणुका असे म्हटले जाते. एकवीरा देवी ही महाराष्ट्रातील, विशेषतः मुंबई, ठाणे, रायगड, कोकण भागातील कोळी, आगरी, माळी, कुणबी, सोनार, पाठारे, चांद्रसेनीय कायस्थ प्रभू, ब्राह्मण, चौकळशी, पाचकळशी अशा अनेक समाजांची कुलस्वामिनी आहे. चैत्र आणि आश्विन या दोन महिन्यांत देवीची यात्रा भरते.
नवरात्रीच्या नऊ दिवसांत एकवीरा मातेच्या दर्शनासाठी रोज हजारो भाविक रांगा लावून दर्शन घेतात. यात्राकाळात महाराष्ट्रातून, विशेषतः कोकण, मुंबई, ठाणे या भागांतून लाखो कोळी बांधवांसह अन्य भाविक देवीच्या दर्शनासाठी व नवस फेडण्यासाठी येतात. मागील दहा वर्षांपासून देवीच्या स्थानाला विशेष महत्त्व प्राप्त झाले आहे. यापूर्वी या स्थानाला केवळ पर्यटनस्थळ म्हणून ओळखले जात होते. लेणी व परिसर भारतीय पुरातत्त्व विभाग आणि वन विभागाच्या अखत्यारीत आहे. परंतु या दोन्ही विभागांकडून अशा स्थळांची योग्य ती देखभाल व दुरुस्ती होत नसल्याने अशा प्राचीन व पुरातन धार्मिक पर्यटनस्थळांची अवस्था दयनीय होत चालली आहे.
या देवस्थानची व्यवस्था श्री एकवीरा देवस्थान ट्रस्ट पाहते. मागील काही वर्षांपासून अनंत तरे हे या देवस्थानचे अध्यक्ष असून, त्यांच्या पुढाकाराने या दुर्लक्षित पर्यटन व धार्मिक स्थळाच्या विकासाला गती प्राप्त झाली आहे. ट्रस्टच्या वतीने गडावर भाविकांसाठी अनेक सोयी-सुविधा करण्यात आल्या आहेत. गडाच्या पायथ्याशी वाहनतळ, स्त्री-पुरुषांसाठी स्वच्छतागृहे, गडावर विजेची सेवा, भाविकांच्या निवासासाठी धर्मशाळा, मुबलक पाणी, परिसराचे सुशोभीकरण, भाविकांच्या सुलभ दर्शनासाठी वातानुकूलित दर्शनरांगा, दर्शनरांगेत लहान मुलांना व वृद्धांना बसण्याची व्यवस्था, पायथ्यापासून गडापर्यंत पायऱ्यांना संरक्षक लोखंडी रेलिंगची व्यवस्था, यात्रा काळात देवीचे दर्शन घेता यावे यासाठी एलसीडी टीव्ही व मोठ्या स्क्रीनची व्यवस्था अशा प्रकारच्या सुविधा तयार करण्यात आल्या आहेत.
सध्या देवस्थान ट्रस्टच्या वतीने मंदिरात भाविकांना देवीचे दर्शन सुलभपणे व्हावे यासाठी पूर्वीचे अरुंद व छोटे दगडी प्रवेशद्वार व बाहेर जाण्यासाठीच्या प्रस्थानद्वाराच्या जागी नव्याने सागवान लाकडाची सुंदर नक्षीदार द्वारे बसवण्याचे काम सुरू करण्यात आले आहे.
