चैतन्य मचाले, पुणे
शहरातील सर्व फेरीवाल्यांची बायोमेट्रिक नोंदणी होणार, सर्वांना प्रमाणपत्र मिळणार, गजबजलेले चौक आणि रस्ते ना फेरीवाला क्षेत्र म्हणून घोषित केले जाणार, फेरीवाल्यांना ठराविक वेळेतच व्यवसाय करता येणार, आठवडे बाजार आणि फूड कोर्टसारख्या संकल्पना राबविल्या जाणार... राष्ट्रीय फेरीवाला धोरणांतर्गत अशा एक ना अनेक संकल्पना फेरीवाल्यांना आणि शहरातील नागरिकांना पालिकेने दाखविल्या. मात्र, वर्षभरानंतरही शहरातील कोणत्याही रस्त्यावरील, चौकातील स्थिती बदललेली नाही. उलट फेरीवाल्यांच्या नोंदणीमुळे अतिक्रमणांची संख्या पूर्वीपेक्षा वाढल्याचेच चित्र दिसत आहे.
फेरीवाला धोरणानुसार शहरातील सर्व फेरीवाल्यांचे सर्वेक्षण करण्यात आघाडी घेतल्याची टिमकी महापालिकेने वाजवली. राज्यातीलच नाही, तर देशातील काही महापालिकांनीदेखील पुण्याला भेट देऊन, नेमके सर्वेक्षणाचे काम कसे सुरू आहे याची माहिती घेतली. मात्र, सर्वेक्षणाचे काम वेळेत पूर्ण करूनही त्यानंतर प्रमाणपत्र वाटप आणि फेरीवाल्यांचे पुनर्वसन, यात पालिका पुन्हा अडखळली. प्रमाणपत्र वाटप आणि पुनर्वसन होत नाही, तोपर्यंत रस्ते आणि चौकांतील अतिक्रमणांवर कारवाई करण्यात पालिकेला मर्यादा आहेत. प्रमाणपत्र वाटपाचे काम तर कासवाच्या गतीने सुरू असून, सध्या व्यवसाय करत असणाऱ्या जागेपासून दुसऱ्या जागेवर होणारे पुनर्वसन फेरीवाल्यांना मान्य नसल्यानेही पालिकेसमोरील अडचणींमध्ये वाढच झाली आहे.
फेरीवाला म्हणून नोंदणी झाली की, पुढील ५-१० वर्षे तरी व्यवसाय करण्यापासून कोणी रोखू शकणार नाही, या हेतूने रस्त्यावर एखादी छोटी हातगाडी लावून नोंदणी करून घेणाऱ्यांची संख्या प्रमाणाबाहेर वाढली. त्यामुळे पालिकेच्या प्राथमिक अंदाजानुसार शहरात १० हजार फेरीवाले असतील, अशी शक्यता गृहीत धरली जात होती. प्रत्यक्षात या संख्येने केव्हाच २० हजारांचा टप्पा ओलांडला असून, बायोमेट्रिक नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रांची पूर्तता केलेल्या फेरीवाल्यांची संख्याच १८ हजारांच्या घरात आहे. ना फेरीवाला क्षेत्र वगळून एवढ्या मोठ्या संख्येने फेरीवाल्यांचे पुनर्वसन करण्याची ताकद आणि त्यासाठी आवश्यक जागाही पालिकेकडे उपलब्ध नाही. त्यामुळे त्यावर पुढील प्रक्रिया करण्यापेक्षा 'जैसे थे' स्थिती राहणे, ही पालिका आणि फेरीवाले दोघांसाठीही 'विन-विन' परिस्थिती ठरणार असल्याने सध्या या सर्व प्रक्रियेबाबात पालिकेने हातावर हात ठेवले आहेत.
गोखले रस्ता (फर्ग्युसन कॉलेज)
दुकानाच्या जागेव्यतिरिक्त बाहेर स्टँड लावून केल्या जाणाऱ्या वस्तूंची विक्री एवढ्यापुरते मर्यादित असणारे या रस्त्यावरील अतिक्रमण आता संपूर्ण फूटपाथवरच व्यापले आहे. गोखले चौक (गुडलक चौक) ते फर्ग्युसन कॉलेजच्या मुख्य प्रवेशद्वारापर्यंतचे दोन्ही बाजूचे फूटपाथ चालणाऱ्यांसाठी राहिलेलेच नाहीत. दुकानदारांनी केलेल्या अतिक्रमणाने यापूर्वीच फूटपाथची एक तृतीयांश जागा व्यापली असताना, उर्वरित जागेत लहान-मोठ्या विक्रेत्यांनी आपली दुकाने थाटली आहेत. त्यामुळे अनेकदा केवळ एक व्यक्ती चालू शकेल, एवढीच जागा या फूटपाथवर उपलब्ध होते. फेरीवाला धोरणानुसार फूटपाथच्या केवळ एक तृतीयांश जागेतच फेरीवाल्यांनी व्यवसाय करणे अपेक्षित असताना, नियमांचे पालन होत नाही.
तुळशीबाग, मंडई परिसर
सर्वाधिक अतिक्रमणांनी व्यापलेला हा भाग, फेरीवाला नोंदणीनंतर मोकळा श्वास घेईल अशी शक्यता होती; परंतु ती धूसर ठरणार असल्याचे चित्र सकाळ-संध्याकाळ दिसून येते. वर्षभरापूर्वी या भागांत पाचशे मीटर परिसरात शंभर फेरीवाले असतील, तर आता तीच संख्या दीडशेहून अधिक झाली आहे. कदाचित आणखी काही दिवसांत ती दोनशेसुद्धा होऊ शकते. या परिसरात काही अतिक्रमणे हटवून पीएमपीचा बसथांबा करण्यात जशी तत्परता दाखविली गेली; तशीच येथील अतिक्रमणे हटविण्यात का दाखविली जात नाही, अशी विचारणा केली जात आहे. कोतवाल चावडीकडून (काका हलवाई) टिळक पुतळ्याकडे येणारा रस्ता रुंद करून दुहेरी केला गेला असला, तरी अतिक्रमणे वाढली आहेत.
वनाज परिसर
कोथरूडमध्ये तुलनेने अतिक्रमणांची संख्या मर्यादित असली, तरी या परिसरामध्ये मात्र त्यावर कोणताही अंकुश राहिलेला नाही. सुतार दवाखाना आणि गुजरात कॉलनी परिसरातील नागरिकांना सायंकाळी त्याचा सर्वाधिक त्रास सहन करावा लागतो; तसेच रस्त्यावर होणाऱ्या अतिक्रमणांमुळे वाहतूक कोंडी तर नित्याचीच झाली आहे. वनाज परिसरासह किनारा हॉटेलच्या भागांतही अलीकडच्या काळात विक्रेत्यांची गर्दी व्हायला सुरुवात झाली असून, एखाद्याने बस्तान बसवले की त्या शेजारीच दुसरी गाडी येण्यासाठी फार काळ जावा लागत नाही.
बिबवेवाडी, कात्रज
या भागात असलेल्या अरूंद रस्त्यांवर फेरीवाले आपले बस्तान मांडून बसलेले असतात. त्यामुळे या भागात सदासर्वदा वाहतुकीचे तीन तेरा वाजलेले असतात. या भागातील पथारी व्यावसायिकांचे सर्वेक्षण करून त्यांना ओळखपत्र देण्यात आली होती. मात्र, पथारीवाल्यांना गाळे, तसेच ओळखपत्रांचे वाटप पूर्ण न झाल्याने वाहतुकीचा खेळखंडोबा झालेला असतो.
भा. द. खेर चौक, तानाजी मालुसरे रस्ता
दत्तवाडीच्या चौकापासून ते राजाराम पूल आणि विठ्ठलवाडी मंदिराच्या चौकापर्यंत विनासायास येणाऱ्या वाहनचालकांना जुन्या आनंदनगर चौकापासून अतिक्रमणांच्या फेऱ्यात अडकून पडावे लागते. त्यापुढे खेर चौक (संतोष हॉल) आणि माणिक बागेपर्यंत रस्त्यावरील अतिक्रमणांशी रोजच झुंज देण्याची वेळ नागरिकांवर आली आहे. रस्त्यावरच ठाण मांडून बसणाऱ्या भाजी विक्रेत्यांपासून ते पावभाजी, कच्छी दाबेली आणि चायनीजच्या गाड्यांपर्यंत सर्वांनीच रस्त्याकडेचा बहुतांश भाग व्यापला आहे; परंतु येथील अतिक्रमणांवर कारवाई कधीच झालेली नाही.
नागरिक म्हणतात...
रस्त्याच्या मध्यभागी एक भिंत कशाला?
तानाजी मालुसरे (सिंहगड) रोडवरून राजाराम पुलाकडे जाताना पानमळा भागासमोर रस्त्याच्या मध्यभागी एक भिंत उभी आहे. ही भिंत नक्की कशासाठी बांधली आहे, ते कळत नाही. या भिंतीच्या आजूबाजुला प्रचंड दुर्गंधी येत असते, कारण तेथे कचराकुंडी झालेली आहे. याशिवाय मुख्य रस्त्याच्या बाजूलाही कचरा टाकला जातो. त्यामुळे तेथे दुर्गंधीचे साम्राज्य आहे. जर ही भिंत पाडली, तर रस्ता मोठा होऊन स्वच्छता होईल. या भिंतीमुळे राजाराम पुलाकडून पाणी भरायला येणाऱ्या पाण्याच्या टँकरला पूर्णपणे 'यू' आकारात वळता येत नाही. या भिंतीचा उपयोग केवळ विधी करण्यासाठी व कचराकुंडी करण्यासाठी केला जातो. त्यामुळे महापालिका प्रशासनाने तातडीने ही भिंत हलवावी. त्याचा आडोसा करून त्या अलीकडेही अनेक वाहने उभी असतात. भिंत काढल्यास तेथील वाहतूक सुरळीत व वेगवान होऊ शकेल. महापालिका प्रशासन, तसेच नागरिकांच्या मतांवर निवडून येऊन पालिकेत सत्ता गाजविणारे स्थानिक लोकप्रतिनिधी याकडे लक्ष देणार आहेत का?
- कुमार करकरे, तुळशीबागवाले कॉलनी
विद्यानगरमधील रस्त्याकडे लक्ष द्या
धानोरी भागात असलेल्या विद्यानगर येथील महापालिका शाळा मार्ग क्रमांक सात हा प्रभाग क्रमांक एक आणि प्रभाग क्रमांक पाचमध्ये येतो. हा रस्ता पालिकेच्या पथ विभागाच्या ताब्यात आहे. संगमवाडी क्षेत्रीय कार्यालय आणि पालिकेचा पथ विभाग या रस्त्याच्या दुरुस्तीकडे फारसे लक्ष देत नाहीत. पालिकेच्या बजेटमध्ये वारंवार बजेट उपलब्ध करून देऊनही हा रस्ता अद्याप पूर्ण झालेला नाही. तो व्हावा, यासाठी अनेकदा पालिकेचे उंबरे झिजविले, मात्र आजपर्यंत पालिकेच्या करदात्यांच्या पदरी निराशाच पडली आहे. दोन प्रभागांच्या हद्दीवर हा रस्ता असल्याने राजकीय विचारांच्या मतभेदांमुळे काम पूर्ण होण्यास अडथळे येतात. नवीन वॉर्ड रचनेमध्ये हा रस्ता एकाच वॉर्डात समाविष्ट केल्यास या भागातील नागरिकांचा त्रास कमी होईल.
- सुरेश सातपुते, विद्यानगर
कचऱ्यापासून खत निर्माण व्हावे
शहरात तयार होणारा कचरा फुरसुंगी आणि उरुळी देवाची येथे स्वीकारला जातो, हे पुणेकरांनी स्वत:चे नशीब समजले पाहिजे. इतर ठिकाणी कचरा तयार झाला असता, तर पुण्यातील नागरिकांनी तो स्वीकारला असता का? याचे उत्तर 'नाही' असेच द्यावे लागेल. शहरात तयार होणारा कचरा टाकण्यासाठी जागा उपलब्ध होत नसल्याने शहरातील नागरिकांनीही याचा गांभीर्याने विचार केला पाहिजे. ज्या सोसायट्यांमध्ये कचरा जिरविण्यासाठी जागा नाही, अशा सोसायट्यांची पाहणी करून महापालिकेने त्यांना कचऱ्यापासून खत निर्माण करणारी यंत्रणा उपलब्ध करून दिली पाहिजे. प्रशासनाने शहरातील फक्त सुका कचरा उचलून त्याची विल्हेवाट लावावी, तर ओल्या कचऱ्यावर प्रक्रिया करून नागरिकांनी त्यापासून खत निर्माण करून त्याचा उपयोग करावा.
- सदाशिव पटवर्धन, पुणे
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
