म. टा. प्रतिनिधी, पुणे
मोठ्या नोटा चलनातून बाद झाल्याने सर्वत्र नोटांचा तुटवडा निर्माण झाला आहे. त्यामुळे नागरिक एटीएम-डेबिट क्रेडिट कार्डांद्वारे व्यवहारांच्या पर्यायांकडे वळले आहेत. मात्र, सध्या यासंदर्भात देण्यात येणारी सेवा आणि उपलब्ध तंत्रज्ञानामुळे या पर्यायांच्या प्रसारांवर काही मर्यादा आल्या आहेत.
एटीएम
नोटांचा तुटवडा भासत असताना बँकेच्या रांगेत उभे राहण्यापेक्षा सुलभ एटीएमचा पर्याय नागरिकांपुढे आहे. परंतु, एटीएमच्या उपलब्ध तंत्रज्ञानाचा विचार केला, तर तेथून पुरेशा नोटा मिळण्यास मोठा कालावधी लागण्याचाच अंदाज आहे. सर्वसाधारणपणे एटीएमच्या यंत्रात नोटांच्या आकारानुसार दोन किंवा चार कप्पे (कॅसेट्स) असतात. त्यामध्ये हाताळणी सुलभ व्हावी , यासाठी प्रामुख्याने अधिक किंमतीच्या नोटा जास्त प्रमाणात ठेवण्यात येतात. सर्व्हर (इलेक्ट्रॉनिक फायनान्शियल स्विच) आणि प्रत्यक्ष एटीएम अशा दोन ठिकाणी याचे नियंत्रण असते. एटीएमच्या वापरातील प्रमुख पाचशे आणि हजार रुपयांच्या नोटा बाद झाल्यानंतर दोन्ही ठिकाणी हे सेटिंग बदलावे लागणार आहे. या बदलांना वेळ लागणार आहे. त्याबरोबरच (दोन हजारांची नोट वगळता) कमी रकमेच्या नोटांचे प्रमाण वाढणार असल्याने अधिक नोटा यंत्रात ठेवण्याची गरज आहे. मात्र, या यंत्रांची रचना पाहता त्यावर मर्यादा येणार आहे आणि नागरिकांनी मोठ्या रकमा काढल्यावर काही वेळातच एटीएममधील नोटा संपत असल्याचे आढळून आले आहे. त्यामुळे येथे वारंवार नोटा भरण्याचे काम करावे लागणार आहे. कमी कर्मचाऱ्यांमध्ये नोटांच्या वाहतुकीचे काम वाढल्यानेही एटीएममधून नोटा मिळत नसल्याचा अनुभव येत असल्याची माहिती एटीएम सॉफ्टवेअर तंत्रज्ञ निरंजन फडके यांनी दिली.
डेबिट-क्रेडिट कार्ड
खिशात मोठ्या रकमा बाळगण्याऐवजी डेबिट-क्रेडिट कार्डांद्वारे खरेदी करण्याकडे सध्या वाढता कल आहे. मात्र, यासंदर्भात उपलब्ध सेवेमुळे याच्या प्रसारावर मर्यादा येत आहेत. अनेक ठिकाणी या कार्डांद्वारे बिले भरली, तर पाऊण ते दोन टक्क्यांपर्यंत सेवा आकार (सर्व्हिस चार्ज) लावण्यात येतो. त्यामुळे कार्डांचा वापर होत नाही, किंवा हा आकार संबंधित व्यावसायिकाला सोसावा लागतो. त्याबरोबरच कार्डांद्वारे मिळालेल्या बिलांचे पैसे संबंधित बँकांकडून व्यावसायिकांना मिळण्यास काही दिवसांचा कालावधी लागतो. रोख रकमांची गरज असलेल्या व्यावसायिकांपुढे त्यामुळे अडचणी निर्माण होत असल्याने अनेक ठिकाणी कार्डे स्वीकारण्यात येत नाहीत. या अडचणी दूर केल्या, तर कार्डांद्वारे खरेदी करण्याचे प्रमाण वाढेल, अशी आशा आहे.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट