Chaitrali.Chandorkar@timesgroup.com
पुणे : उत्तराखंडमधील श्रीनगरमध्ये वणव्यामुळे मोठ्या प्रमाणावरील वनक्षेत्र खाक झाले असतानाच, पुण्यातील वनक्षेत्रदेखील सध्या वणव्याच्या कचाट्यात सापडले आहे. सिंहगड, मुळशी, ताम्हिणी भागातील रान पेटले असून, काही डोंगरांवरील वनसंपदा या आगीने जळून गेली आहे. वन कर्मचारी मात्र सध्या इतर कामांत व्यग्र असल्याने त्यांना वणव्याकडे लक्ष देण्यास वेळ नाही.
सिंहगडाला लागून असलेल्या वनक्षेत्रामध्ये गेल्या तीन वर्षांत वणव्यांचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या घटले होते. वन विभागाने संयुक्त वन व्यवस्थापन समितीअंतर्गत तीस कर्मचाऱ्यांना वणवा विझवण्याचे प्रशिक्षण देऊन सिंहगडाच्या सभोवताली असलेल्या वनक्षेत्रात गस्त घालण्याची जबाबदारी दिली होती. जाळपट्टे आणि इतर खबरदारीही घेण्यात आली होती. त्यामुळे वणवे पेटल्यावर कमी वेळेत कार्यकर्त्यांनी घटनास्थळी पोहोचून ते विझवल्याने नुकसान कमी झाले; मात्र या वर्षी वन समितीच्या कामगारांना स्थानिक वनाधिकाऱ्यांनी गस्त घालण्याऐवजी खड्डे खणणे आणि इतर कामांमध्ये अडकवले आहे. पर्यायाने गेल्या दोन वर्षांच्या तुलनेत यंदा गस्त घातली गेलेली नसल्याने एप्रिलमध्येच अनेक ठिकाणी आगी लावण्यात आल्याने त्यांचे वणव्यांत रूपांतर झाले आहे.
आतकरवाडी, डोणज्यातील सीताबाईचा दरा, थोपटेवाडी, मोरदरी, तसेच आर्वी, नांदोशी गावाच्या हद्दीतील जंगल मोठ्या प्रमाणात जळले आहे. गेल्या वर्षी वणव्यात पाच ते सात टक्के जंगल जळले होते. या वर्षी एप्रिल महिन्यातच ४० टक्के जंगल वणव्यांमुळे संपले आहे. वन विभागाचे अधिकारी, कर्मचारी आणि ग्रामस्थांमध्ये समन्वय नसल्याने या गैरप्रकारांना आळा घालण्यास कोणीही पुढे येण्यास तयार नाही. 'पुढच्या वर्षी गुरांना खाण्यासाठी गवत चांगले यावे, या कारणाने सध्या आगी लावल्या जात आहेत. सिंहगडाला लागून असलेल्या गावांमध्ये वन विभागाने संयुक्त वनव्यवस्थापन समित्यांमार्फत एलपीजी कनेक्शन दिल्यामुळे वृक्षतोडीचे प्रमाण घटले आहे,' अशी माहिती घेरा सिंहगड समितीच्या एका पदाधिकाऱ्याने दिली.
सहायक वनसंरक्षक महेश भावसार यांनी मात्र या माहितीला विरोध दर्शवला. 'गेल्या आठवड्यातच स्थानिक वनाधिकाऱ्यांबरोबर माझी बैठक झाली असून, वणवे टाळण्यासाठी नियोजन केले आहे. सिंहगड परिसराला लागून दोन हजार हेक्टरमध्ये वनक्षेत्र असून, सगळा डोंगराळ भाग आहे. त्यामुळे वणवा लागल्याची माहिती मिळाल्यावरदेखील घटनास्थळी पोहोचण्यासाठी वेळ लागतो. तरीही आमचे सुरक्षारक्षक नियमितपणे गस्त घालत आहेत. मे महिना अधिक दक्षतेचा आहे. त्यामुळे आम्ही सतर्क राहणार आहोत,' असे भावसार यांनी सांगितले.
...
वणव्यांसाठी अगरबत्तीचा वापर
स्थानिक लोक वणवा लावण्यासाठी सध्या अगरबत्तीचा वापर करतात. अगरबत्तीच्या चार-पाच काड्या एकत्र पेटवून त्या झुडपाला अडकवून ठेवतात. अगरबत्ती जशी संपत जाते तसे शेजारचे गवत पेट घेते, साधारणतः तासाभरात वणवा लागतो. गस्त घालणाऱ्या स्थानिक कार्यकर्त्यांना अनेकदा गवतात अशा जळणाऱ्या अगरबत्त्या सापडल्या आहेत.
..........
अतिक्रमणांसाठी वणव्याचा वापर
सिंहगड परिसरातील आगी अतिक्रमणासाठी लावल्या जात नसल्या, तरी मुळशी परिसरात शासकीय आणि खासगी वनक्षेत्रात अतिक्रमण करण्याच्या उद्देशानेच आगी लावल्या जात आहेत. टेकड्यांना लागून असलेल्या वनक्षेत्रात रो-हाउस आणि इतर प्रकल्पांना रान मोकळे करण्याच्या उद्देशाने झाडे जाळली जात असल्याचे स्थानिक लोक सांगत आहेत.
...............
'पंधरा दिवसांत अहवाल द्या'
उत्तराखंडमधील वणव्यांच्या पार्श्वभूमीवर महाराष्ट्रातील वन क्षेत्रात खबरदारीचा उपाय म्हणून वणवा विझवण्यासाठी कोणती अत्याधुनिक यंत्रणा वापरता येईल, याचे सर्वेक्षण करण्याच्या सूचना वनमंत्री सुधीर मुनगंटीवार यांनी राज्यातील वनाधिकाऱ्यांना दिल्या आहेत. जागतिक पातळीवर यशस्वी ठरलेल्या अशा प्रकारच्या यंत्रणांची माहिती मिळवून पंधरा दिवसांत अहवाल सादर करावा, असे त्यांनी अधिकाऱ्यांना सांगितले आहे.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
