asmita.chitale@timesgroup.com
पुणे : कोणतीच गोष्ट टाकाऊ नसते, यावर विश्वास असेल आणि 'स्क्रॅप'चाही पुनर्वापर कसा होऊ शकतो, हे माहीत करून घ्यायचे असेल, तर धारा काबरिया आणि सोनाली फडके यांच्या 'स्टुडिओ अल्टरनेटिव्ह'ला भेट द्यायला हवी. या स्टुडिओमध्ये कचरा म्हणून टाकून दिलेल्या वस्तूंतून चक्क गृह सजावटीच्या वस्तू, टेबल लॅम्प, वॉल हॅगिंग्ज, घड्याळे, टी कोस्टर अशा वस्तू तयार केल्या गेल्या आहेत. लवकरच त्यांची एक 'स्क्रॅप लायब्ररी'ही सुरू होते आहे! आणि विशेष म्हणजे हे सर्व काम जेथे चालते, तो 'स्टुडिओ अल्टरनेटिव्ह' एका मोडीत काढलेल्या शिपिंग कंटेनरमध्येच उभारला गेला आहे!
धारा काबरिया या इंटेरियर डिझायनर आहेत, तर सोनाली फडके इंजिनीअर असून, पर्यावरण आणि इकॉलॉजी यावर त्यांचा अभ्यास आहे. 'अल्टरनेटिव्ह युझ ऑफ मटेरियल' या विषयावर धारा यांनी त्यांच्या प्रोजेक्टसाठी अभ्यास केला होता. सन २००९मध्ये स्वतःचा व्यवसाय सुरू केल्यावर त्यांनी हा अभ्यास प्रत्यक्षात कसा आणता येईल, यासाठी काम सुरू केले. कामातून उरलेले पीव्हीसी पाइप, प्लायवूडचे तुकडे, हार्डवेअर अशा गोष्टी टाकून देण्याऐवजी गोळा केल्या. त्यावर काम करून बुक स्टँड, टेबल टॉप, बर्ड हाउस, वॉल हॅगिंग्ज करणे सुरू केले. त्यानंतर रद्दीचा वापर करून काही घड्याळे, दिवे आदी वस्तू तयार केल्या. त्यालाही उत्तम प्रतिसाद मिळाला.
'नको असणारी गोष्ट म्हणजे कचरा; पण ती टाकून देण्याऐवजी त्याचा योग्य पुनर्वापर कसा करता येईल, याचा विचार आम्ही करतो. त्यातून आम्हाला नवनव्या गोष्टी सुचत गेल्या. कचऱ्याची समस्या कमी व्हावी यासाठी आम्ही प्रयत्नशील आहोत,' असे काब्रिया यांनी सांगितले.
फडके म्हणाल्या, 'कचरा टाकायला जागा नाही, हे आपण अनुभवतो आहोत. त्याशिवाय ज्याला रिसोर्स म्हणतो, तेही मर्यादित आहेत. कचराप्रक्रिया प्रकल्पही खर्चिक असतात. या गोष्टी लक्षात घेऊन आम्ही कचरा पुनर्वापरासाठी प्रयत्न केले. जी गोष्ट आपल्याला नको आहे, ती आपल्या मते कचरा असते; पण त्यातूनच नवे काही तयार करता येऊ शकते. कुठलीही गोष्ट कचरा नाही, हे एकदा ठरवले, की त्या गोष्टीचा पुनर्वापर सहज आणि सुंदर पद्धतीने करता येतो.'
कचऱ्याचा पुनर्वापर, त्यातून नवनिर्मिती कशी करावी, कोणती काळजी घ्यावी आदी गोष्टी सर्वांपर्यंत पोहोचाव्यात, यासाठी धारा आणि सोनाली शालेय विद्यार्थी, गृहिणी, ते कॉर्पोरेट क्षेत्रातील व्यक्तींसाठी कार्यशाळाही आयोजित करतात. यामध्ये जास्तीत जास्त वस्तूंचा पुनर्वापर कसा करू शकतो, तुम्हाला ज्या गोष्टी कचरा वाटतात, त्यातून नवनिर्मिती कशी होऊ शकते, कचरा पुनर्प्रक्रिया कशी असते, त्याद्वारे पर्यावरणावर काय परिणाम होतो, प्लास्टिकचा वापर कसा टाळता येईल आदी गोष्टींवर मार्गदर्शन केले जाते.
शिपिंग कंटेनरमध्ये ऑफिस
अनेकदा शिपिंग कंटेनर वापरातून बाद झाल्यावर त्याला 'स्क्रॅफ' केले जाते. त्यासाठीची प्रक्रिया जी आहे, ती खर्चिक असते. शिपिंग कंटेनर स्क्रॅप करण्याऐवजी त्यात ऑफिस, स्टोअरेज, घर होऊ शकते, अशी संकल्पना पाश्चात्य देशांमध्ये रूढ आहे. मात्र, आपल्याकडे ही पद्धत फारशी रूढ नाही. धारा आणि सोनाली त्याबाबतही जागृती करण्याचे काम करतात. आतापर्यंत त्यांनी शिपिंग कंटेनरमध्ये शाळा, ऑफिस, फार्म हाउस आदी गोष्टी करून दिल्या आहेत.
स्क्रॅप लायब्ररी
कचऱ्यालाही किंमत आहे आणि कोणतीही गोष्ट कचरा न होता त्यातून काही नवे तयार होऊ शकते. कचरा 'स्क्रॅप' केल्याने पर्यावरणाला हानी पोहोचू शकते. त्यासाठी कचऱ्याचा जास्तीत जास्त पुनर्वापर केला पाहिजे, या उद्देशाने; तसेच काही नवी टूल्स तयार करता येऊ शकतात, ही गोष्ट लहानांपासून मोठ्यांपर्यंत पोहोचावी यासाठी धारा आणि सोनाली 'स्क्रॅप लायब्ररी' सुरू करत आहेत. त्यासाठी सध्या विविध प्रकारांतील भंगार सामानाचे नमुने गोळा करण्याचे काम सुरू आहे. या ठिकाणी लोकांनी यावे आणि तेथे असलेल्या कचऱ्याच्या नमुन्यातून नवे काय करता येईल, यासाठी प्रयत्न करावेत, असा यामागे उद्देश आहे. ही अभिनव लायब्ररी लोकांसाठी लवकरच खुली करण्यात येणार आहे.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
